Η κα Κάδαγλη περιγράφει το τοπίο σχετικά με τη γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα και αλλού, το έμφυλο χρηματοδοτικό χάσμα που υπάρχει, καθώς και τους λόγους διαιώνισής του.
Μέσα στην πανδημία, το Women On Top συνεργάστηκε με τη Βρετανική Πρεσβεία για τη δημιουργία δύο οδηγών που απευθύνονταν σε γυναίκες επιχειρηματίες, με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των επιχειρήσεών τους. Στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής, πραγματοποίησε έρευνα σχετικά με τις ευκαιρίες χρηματοδότησης που υπάρχουν για γυναικείες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν πρόσφατα.
Το έμφυλο χάσμα στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο, παρότι απαντά με διαφορετική ένταση σε κάθε οικονομία, σημειώνει η κα Κάσδαγλη.
Στην Ελλάδα, παρότι τα σχετικά στοιχεία παραμένουν ελλιπή και σποραδικά, το 62% των γυναικών χρηματοδοτούν οι ίδιες την επιχείρησή τους στο ξεκίνημά της και χρησιμοποιούν τον δανεισμό σε ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τους άνδρες, προσθέτει.
Από την έρευνα προκύπτει ότι οι γυναίκες επιχειρηματίες στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται κυρίως στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο (42,2%) και στις υπηρεσίες.
Όπως εξηγεί η συν-ιδρύτρια του Women On Top, στην Ελλάδα η ανάληψη επιχειρηματικής δραστηριότητας από τις γυναίκες αποτελεί μία βιοποριστική λύση και όχι μια επιλογή αξιοποίησης επιχειρηματικών ευκαιριών.
«Συχνά (σς. οι γυναίκες) θεωρούν τον εαυτό τους λιγότερο έμπειρο στο επιχειρείν και διαθέτουν μικρότερα και λιγότερο διαφοροποιημένα δίκτυα επαφών», υπογραμμίζει μεταξύ άλλων η κα Κάσδαγλη.
Αναφορικά με τα εμπόδια που συναντούν οι γυναίκες που θέλουν να ιδρύσουν μια επιχείρηση/ είναι επιχειρηματίες στη χώρα, όπως εξηγεί η κα Κάσδαγλη, το 72% των γυναικών επιχειρηματιών ανέφερε ως το μεγαλύτερο εμπόδιο που είχε να αντιμετωπίσει τις οικογενειακές υποχρεώσεις. Στα εμπόδια περιλαμβάνονται ακόμα οι προκαταλήψεις λόγω φύλου, η έλλειψη υποστήριξης από συναδέλφους και άλλα.
Ρόλο, παίζει επίσης, όπως τονίζει η κα Κάσδαγλη και το περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνται οι γυναίκες: «Στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επικρατούν ακόμα αρνητικά στερεότυπα σε σχέση με την εμπλοκή των γυναικών στην επιχειρηματικότητα», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Παράλληλα, εμπόδια τίθενται και από την πλευρά των πιθανών υποστηρικτών, αφού οι τράπεζες και οι επενδυτές φαίνεται να αντιμετωπίζουν τις γυναίκες ως λιγότερο αξιόπιστες δανειολήπτριες (συγκριτικά με τους άνδρες επιχειρηματίες).
Στη διαιώνιση του χρηματοδοτικού χάσματος, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, συμβάλλουν κυρίως: η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην επιχειρηματικότητα, τα χαρακτηριστικά των γυναικείων επιχειρήσεων και των γυναικών ως επιχειρηματιών, η ελλιπής πληροφόρηση, η στάση των γυναικών επιχειρηματιών απέναντι στη χρηματοδότηση, η προκατάληψη των φορέων χρηματοδότησης, καθώς και τα χαμηλά ποσοστά γυναικών επενδυτριών.
Σε ό,τι αφορά στα οφέλη μιας κοινωνίας από την γυναικεία επιχειρηματικότητα, η συν-ιδρύτρια του Women On Top είναι τονίζει πως: «Η γεφύρωση του έμφυλου χάσματος στην επιχειρηματικότητα έχει θετικό αντίκτυπο στη μακροχρόνια και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη».
«Για την ακρίβεια, η εξάλειψη των ανισοτήτων αυτών θα μπορούσε, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να φέρει αύξηση της τάξης του 26% στο ετήσιο παγκόσμιο ΑΕΠ, 160 τρισεκατομμύρια δολάρια σε επιπλέον ανθρώπινο κεφάλαιο, 15% αύξηση στην απόδοση των επιχειρήσεων και 5,9 τρισεκατομμύρια δολάρια αύξηση στη χρηματιστηριακή τους αξία. Ίσως το πιο σημαντικό, όμως, είναι κάτι που συχνά παραμένει στις υποσημειώσεις των σχετικών ερευνών: ότι οι οικονομίες που χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι πιο ανθεκτικές στις οικονομικές κρίσεις και ελάχιστα επιρρεπείς σε οικονομικές υφέσεις», καταλήγει.
Oλόκληρη η συνέντευξη στο CNN Greece
Περιγράψτε μας ποιο είναι το τοπίο σε ό,τι αφορά τη γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα. Υπάρχει διαφορά σε σχέση με την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο;
Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτοαπασχόλησης των γυναικών είναι 26,6% (ο μέσος όρος της ΕΕ-28 είναι 11,4%). Σύμφωνα με το μητρώο επιχειρήσεων της ICAP, μόνο το 25,1% των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα διοικείται κατά πλειοψηφία από γυναίκες.
Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών είναι πολύ μικρές ή μικρές επιχειρήσεις. Όσο αυξάνεται το μέγεθος των εταιρειών (βάσει ετήσιου κύκλου εργασιών και απασχολουμένων) τόσο μειώνεται το ποσοστό συμμετοχής των εταιρειών που διοικούνται από γυναίκες.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι το ότι βασικό κίνητρο για την γυναικεία επιχειρηματικότητα, σύμφωνα με το 37,4% των γυναικών επιχειρηματιών στην Ελλάδα, αποτελεί η ανάγκη. Φαίνεται, δηλαδή, ότι στην Ελλάδα η ανάληψη επιχειρηματικής δραστηριότητας από τις γυναίκες αποτελεί μία βιοποριστική λύση και όχι μια επιλογή αξιοποίησης επιχειρηματικών ευκαιριών. Στις περισσότερες περιπτώσεις η επιχειρηματικότητα ανάγκης δεν διακρίνεται για τη βιωσιμότητα της, καθώς αποσκοπεί κυρίως στη δημιουργία εισοδήματος και όχι στην αξιοποίηση επιχειρηματικών ευκαιριών. Το γεγονός αυτό εξηγεί πιθανόν και το υψηλότερο ποσοστό γυναικών επιχειρηματιών στη χώρα μας που διακόπτουν τη δραστηριότητά τους.
Σημειώνεται επιπλέον ότι οι γυναίκες επιχειρηματίες στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται κυρίως στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο (42,2%) και στις υπηρεσίες. Φαίνεται, δηλαδή, ότι τα εγχειρήματα που υλοποιούνται από γυναίκες αφορούν συνήθως σε δραστηριότητες με σχετικά μικρή αναπτυξιακή δυναμική. Τα καλά νέα είναι ότι, σύμφωνα με την έκθεση του ΙΟΒΕ, το 41,1% των γυναικών επιχειρηματιών αρχικών σταδίων στην Ελλάδα δηλώνει ότι πάνω από το 1/4 των πωλήσεών τους προέρχεται από ξένους πελάτες, επίδοση που κατατάσσει τη χώρα μας στην 1η θέση. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται πρωτίστως με την ενασχόληση των γυναικών επιχειρηματιών με τις υπηρεσίες καταλυμάτων, την εστίαση και το εμπόριο που επικεντρώνονται κυρίως στον τουρισμό.
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά δείχνουν, μεταξύ άλλων, και για ποιο λόγο η γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα δέχτηκε δυσανάλογα βαρύ πλήγμα κατά την περίοδο της πανδημίας.
Ποια εμπόδια συναντούν οι γυναίκες που θέλουν να ιδρύσουν μια επιχείρηση/ είναι επιχειρηματίες στη χώρα μας και πώς μπορούν να ξεπεραστούν;
Στο πλαίσιο της πρωτογενούς έρευνας για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα που διεξήγαγε η ICAP το 2018, σε δείγμα 141 επιχειρήσεων που διοικούνται από γυναίκες στην Ελλάδα, το 72% των γυναικών επιχειρηματιών ανέφερε ως το μεγαλύτερο εμπόδιο που είχε να αντιμετωπίσει τις οικογενειακές υποχρεώσεις. Τα υπόλοιπα εμπόδια που ανέφεραν οι ερωτώμενες αφορούν στις προκαταλήψεις λόγω φύλου (59%), στην έλλειψη υποστήριξης από συναδέλφους (50%), στις άνισες απολαβές (38%) και στις οικογενειακές αντιρρήσεις (30%).
Σε γενικές γραμμές οι γυναίκες στην Ελλάδα έχουν λιγότερες πιθανότητες να γίνουν επιχειρηματίες σε σχέση με τους άνδρες. Συχνά θεωρούν τον εαυτό τους λιγότερο έμπειρο στο επιχειρείν και διαθέτουν μικρότερα και λιγότερο διαφοροποιημένα δίκτυα επαφών, με αποτέλεσμα να έχουν και πιο περιορισμένη ενημέρωση για και πρόσβαση σε πιθανές χρηματοδοτικές ευκαιρίες. Το περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνται οι γυναίκες παίζει επίσης ρόλο: στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επικρατούν ακόμα αρνητικά στερεότυπα σε σχέση με την εμπλοκή των γυναικών στην επιχειρηματικότητα. Παράλληλα φαίνεται ότι οι επιχειρήσεις που ιδρύονται από γυναίκες δεν ανταποκρίνονται συνήθως στο πρότυπο των επιχειρήσεων που προσελκύουν σημαντικές επενδύσεις. Τείνουν να είναι μικρότερες, να έχουν τοπικό χαρακτήρα, χαμηλό κύκλο εργασιών, μειωμένη ανταγωνιστικότητα και μικρό κύκλο ζωής, και να επικεντρώνονται σε τομείς με μικρότερες προοπτικές απόδοσης και ανάπτυξης, όπως η υγεία, η κοινωνική εργασία και λοιπές υπηρεσίες.
Αλλά και από την πλευρά των πιθανών υποστηρικτών βλέπουμε να τίθενται εμπόδια: όπως έδειξε η έρευνα του WoT, οι τράπεζες και οι επενδυτές φαίνεται να αντιμετωπίζουν τις γυναίκες ως λιγότερο αξιόπιστες δανειολήπτριες (συγκριτικά με τους άνδρες επιχειρηματίες): τους θέτουν διαφορετικές ερωτήσεις, τις αξιολογούν με διαφορετικά κριτήρια και δείχνουν προτίμηση στις παρουσιάσεις (pitches) που γίνονται από άνδρες, ακόμη και όταν το περιεχόμενο είναι το ίδιο. Άλλωστε, η συντριπτική πλειοψηφία των επενδυτών είναι άνδρες και εκείνοι έχουν την τάση να επενδύουν σε επιχειρήσεις που έχουν ως ιδρυτές αποκλειστικά άνδρες.
Σε ποια συμπεράσματα κατέληξε η έρευνά σας σχετικά με το χάσμα στη χρηματοδότηση μεταξύ των δύο φύλων; Σε τι ποσοστό ανέρχεται και ποιες είναι οι αιτίες αυτού; Συμβαίνει το ίδιο και στο εξωτερικό;
Το έμφυλο χάσμα στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο, παρότι απαντά με διαφορετική ένταση σε κάθε οικονομία. Στην Ελλάδα, παρότι τα σχετικά στοιχεία παραμένουν ελλιπή και σποραδικά, γνωρίζουμε ότι το 62% των γυναικών χρηματοδοτούν οι ίδιες την επιχείρησή τους στο ξεκίνημά της και χρησιμοποιούν τον δανεισμό σε ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τους άνδρες. Σημειώνεται ακόμη ότι, το 2021, οι ελληνικές start-ups με τουλάχιστον μία γυναίκα στην ιδρυτική τους ομάδα είχαν αντλήσει μόλις το 6% των συνολικών 6,125 δισ. δολαρίων χρηματοδότησης που είχαν διοχετευτεί στο ελληνικό start-up οικοσύστημα. Στη διαιώνιση του χρηματοδοτικού χάσματος, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, συμβάλλουν κυρίως: η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην επιχειρηματικότητα, τα χαρακτηριστικά των γυναικείων επιχειρήσεων και των γυναικών ως επιχειρηματιών, η ελλιπής πληροφόρηση, η στάση των γυναικών επιχειρηματιών απέναντι στη χρηματοδότηση, η προκατάληψη των φορέων χρηματοδότησης, καθώς και τα χαμηλά ποσοστά γυναικών επενδυτριών. Οι αιτίες αυτές, όμως, διαφοροποιούνται ανάλογα και με το είδος του επιχειρηματικού οικοσυστήματος, δηλαδή το αν αυτό είναι χαμηλής ή υψηλής έντασης τεχνολογίας.
Πώς ωφελείται μια κοινωνία από τη γυναικεία επιχειρηματικότητα;
Οι γυναίκες συνδέονται συνήθως με μακροπρόθεσμες, βραδείας απόδοσης και κοινωνικού αντίκτυπου επενδύσεις, με αποτέλεσμα η ενίσχυση των επιχειρηματικών τους πρωτοβουλιών να αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για την εδραίωση ενός οικονομικού συστήματος με άξονες τη διαφοροποίηση και τη βιωσιμότητα. Επίσης, η γεφύρωση του έμφυλου χάσματος στην επιχειρηματικότητα έχει θετικό αντίκτυπο στη μακροχρόνια και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη -τα οφέλη της αντιμετώπισης των έμφυλων ανισοτήτων στον κόσμο της εργασίας, ο οποίος περιλαμβάνει και το χρηματοδοτικό χάσμα στην επιχειρηματικότητα, είναι καλά τεκμηριωμένα στη διεθνή βιβλιογραφία. Για την ακρίβεια, η εξάλειψη των ανισοτήτων αυτών θα μπορούσε, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να φέρει αύξηση της τάξης του 26% στο ετήσιο παγκόσμιο ΑΕΠ, 160 τρισεκατομμύρια δολάρια σε επιπλέον ανθρώπινο κεφάλαιο, 15% αύξηση στην απόδοση των επιχειρήσεων και 5,9 τρισεκατομμύρια δολάρια αύξηση στη χρηματιστηριακή τους αξία. Ίσως το πιο σημαντικό, όμως, είναι κάτι που συχνά παραμένει στις υποσημειώσεις των σχετικών ερευνών: ότι οι οικονομίες που χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι πιο ανθεκτικές στις οικονομικές κρίσεις και ελάχιστα επιρρεπείς σε οικονομικές υφέσεις.
Πώς προέκυψε η συνεργασία και η χρηματοδότηση με τη βρετανική πρεσβεία;
Μέσα στην πανδημία, το Women On Top συνεργάστηκε με τη Βρετανική Πρεσβεία για τη δημιουργία δύο οδηγών που απευθύνονταν σε γυναίκες επιχειρηματίες, με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των επιχειρήσεών τους. Στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής, προέκυψε η ανάγκη να χαρτογραφήσουμε τις ευκαιρίες χρηματοδότησης που υπάρχουν για γυναικείες επιχειρήσεις στην Ελλάδα και έτσι μας δημιουργήθηκε το ερώτημα: είναι οι ευκαιρίες αυτές ισότιμες με εκείνες που έχουν στη διάθεσή τους οι άνδρες επιχειρηματίες; Με την ευγενική υποστήριξη της Πρεσβείας, είχαμε την ευκαιρία να διερευνήσουμε το ερώτημα αυτό και να ανακαλύψουμε απαντήσεις που μας βοήθησαν και θα συνεχίσουν να μας βοηθάνε να σχεδιάζουμε πιο χρήσιμα και πιο αποτελεσματικά προγράμματα για την ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα.
